WARSZTATY BIBLIOTEKARSKIE NUMER 2(10), CZERWIEC 2004PoprzedniNastępny

 

Serwis BPP | Warsztaty Bibliotekarskie | 2004 nr 2 | Zwierzęta dzikie ...

Aneta Gnyp
bibliotekarz Biblioteki Pedagogicznej w Piotrkowie Trybunalskim

 
  Zwierzęta dzikie i drapieżne (Afryka). Scenariusz zajęć z edukacji ekologicznej dla kl. IV  
     
 

TEMAT: Zwierzęta dzikie i drapieżne (Afryka)

CELE:
Uczeń:
- potrafi wymienić niektóre ssaki mieszkające na afrykańskiej sawannie,
- zna największego ptaka żyjącego współcześnie na ziemi,
- potrafi dokonać podziału tych zwierząt (ze względu na sposób odżywiania) na roślinożerne, mięsożerne i wszystkożerne,
- jest wrażliwy na los tych zwierząt,
- zna niektóre zwyczaje i ciekawostki z życia dzikich i drapieżnych zwierząt Afryki,
- wie, jaki klimat panuje na sawannie afrykańskiej.

METODY:
- pogadanka,
- wykład,
- ćwiczenia praktyczne

FORMY:
- indywidualna,
- zbiorowa

ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
- rysunki zwierząt afrykańskich
- puzzle zwierząt do układania: słoń, zebra, hipopotam, lew
- koperty
- karty pracy
- komputer
- projektor multimedialny
- programy multimedialne: "Encyklopedia zwierząt - ssaki", "Encyklopedia kotów", Encyklopedia przyrody".

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1. Wstęp
Na kuli ziemskiej żyje bardzo wiele gatunków zwierząt. Zamieszkują zarówno lądy, jak i morza i oceany. Zwierzęta potrzebują do życia odpowiedniego klimatu i środowiska a także wody, pożywienia, przestrzeni. Część z nich przystosowana jest do życia na pustyniach, w górach, w tropikalnych lasach. Niektóre są nam dobrze znane, gdyż stykamy się z nimi w codziennym życiu, inne możemy zobaczyć w zoo. Świat zwierząt - ich zwyczaje, przyzwyczajenia - jest naprawdę niezwykły, dlatego warto poznać chociaż niektóre z nich.

2. Rozdanie puzzli - dzieci otrzymują puzzle do układania przedstawiające zwierzęta afrykańskie.

3. Przybliżenie dzieciom ciekawostek z życia niektórych ssaków Afryki - zaprezentowanie programu multimedialnego "Encyklopedia przyrody". Rozmowa na temat klimatu, pór roku w Afryce.

Sawanna - to ogromny obszar pokryty trawami, z rzadko rozrzuconymi krzewami i drzewami. Żyją tu wielkie stada roślinożerców, które zapewniają bogate źródło pożywienia dla licznych drapieżników, takich jak lwy i gepardy.
Na sawannie występują dwie pory roku: sucha i deszczowa. W czasie pory suchej wiele zwierząt migruje w poszukiwaniu wody i pokarmu.
Wyjaśnienie pojęcia: migrować.

"Encyklopedia zwierząt - ssaki":
Słoń - jest największym i najsilniejszym ssakiem lądowym. Osiąga wysokość prawie 4 m, waga - to 6 ton.
Słonie są zwierzętami przejawiającymi zachowania społeczne i rodzinne. Rodzina składa się z 5 do 10 osobników. Głową rodziny jest najstarsza i najbardziej doświadczona samica. Pozostali członkowie rodziny przebywają w jej otoczeniu, uczą się i zdobywają doświadczenia. Związki pomiędzy nimi są bardzo ścisłe, a doświadczenia stada przenoszone z pokolenia na pokolenie. To zapewnia przetrwanie gatunku. Słoń poświęca 16 do 20 godzin dziennie swojej dobowej aktywności na poszukiwanie pożywienia i wody. Jest roślinożerny. Pożera trawy, liście, mniejsze gałęzie i konary oraz owoce. Zjada ok. 75-150 kg pożywienia i wypija 83-140 litrów wody dziennie. Słonie uwielbiają się kąpać, najlepiej każdego wieczoru. Po kąpieli obsypują swoja wilgotną skórę piaskiem. Powstała w ten sposób warstwa kurzu i błota pomaga im chronić się przed ukąszeniem owadów oraz przed utratą wilgotności.
Słonie afrykańskie należą do gatunków wymierających. Niestety, poluje się na nie ze względu na ich cenną kość słoniową, z której wyrabia się ozdoby. Corocznie ginie ok. 100 tys. słoni afrykańskich.
Ciekawostka! Spośród wszystkich zwierząt słonie mają najdłuższe zęby, najdłuższe nosy (w postaci trąby) i najdłuższą pamięć.
Nauczycielka: Czy wiecie, ile trwa ciąża słonia? (22 miesiące)
Słonice mają najdłuższą ciążę wśród ssaków. Nowo narodzone słoniątko waży 120 kg - więcej niż dorosły człowiek. W pierwszych miesiącach mały słoń prawie nie używa trąby. Przez dwa lata ssie mleko matki, ale już po kilku miesiącach zaczyna się żywić roślinami.

Żyrafa - jest najwyższym zwierzęciem na Ziemi. Zanotowany rekordzista mierzył 6,09m; samce są wyższe i cięższe od samic.
Występowanie: sawanny i otwarte przestrzenie leśne.
Dzięki długiemu językowi mogą chwytać liście rosnące 6m nad ziemią. Żyrafa, podobnie jak człowiek i inne ssaki, ma 7 kręgów szyjnych. Są one oczywiście bardzo wydłużone, wobec czego szyja zwierzęcia jest bardzo sztywna. Szyja stanowi niemal połowę wysokości tego olbrzyma. Pijąc, żyrafa klęka na przednich nogach lub staje w szerokim rozkroku. Ulubionym pokarmem żyrafy są liście i gałązki akacji. Kiedy poogryza je ze wszystkich stron, drzewa te z daleka wyglądają jak wielkie parasole. Pożywienie: liście, kora, pędy, niektóre kwiaty, nasiona i owoce. Żyrafa je w dzień i w nocy. Ma dobry słuch i węch, ale jej najdoskonalszym zmysłem jest wzrok. Na równinie potrafi dostrzec obiekty oddalone o wiele kilometrów. Jest zwierzęciem z natury łagodnym. Woli unikać niebezpieczeństw. Dorosłe osobniki mają niewielu wrogów, natomiast na młode polują lwy, lamparty i hieny.
Żyje w grupach rodzinnych złożonych z samca, kilku samic i młodych w różnym wieku. Można czasem spotkać stada liczące 40-60 sztuk.
Jako mieszkanka sawanny może kilka dni obejść się bez wody, a kiedy ma do niej dostęp, to wypija do 15 litrów wody dziennie.
Nie potrafi pływać, śpi bardzo krótko, bo zaledwie kilka razy po 10-15 minut, leży z głową opartą na bok.

Zebra - rano i późnym wieczorem zebry pasą się na afrykańskich sawannach. Południe spędzają odpoczywając w cieniu. Śpią na stojąco. Nie jedzą nic oprócz trawy. Często można spotkać je przy wodopoju.

4. Zabawa śródlekcyjna: "Zebry i lew".
Uczniowie stają w luźnej rozsypce. Na słowa "zebry biegają". Dzieci unoszą wysoko kolana i machają rękami. Na słowa "idzie lew" stoją nieruchomo. Ten, kto się poruszy, siada na swoim miejscu.

5. Poznanie dzikich i drapieżnych kotów Afryki. Zaprezentowanie programu multimedialnego "Encyklopedia kotów".

Lew - siła i jego wyniosły wygląd sprawiły, że ludzie nazwali go "królem zwierząt". Jak wszystkie koty - lew ma gładkie i umięśnione ciało oraz szeroką klatkę piersiową. Krótkie, mocne szczęki są uzbrojone w zęby. Łapy wyposażone są w potężne pazury. Lew ma doskonały wzrok i słuch. Dzięki temu jest świetnym myśliwym. Lwy są znacznie cięższe od lwic, przez co pierwsze przepychają się do najlepszych kąsków. Samce czasami kradną zwierzynę upolowaną przez inne zwierzęta, ale przeważnie żywią się zwierzyną upolowaną przez samice.
Są jedynymi kotami, które żyją w dużych grupach społecznych, mają rodzinne terytoria. Żyją w stadach liczących od 4 do 12 dorosłych samic i ich młodych oraz od 1 do 6 samców. Występowanie lwów jest obecnie ograniczone do Afryki i niewielkiego obszaru w zachodnich Indiach. Są ssakami drapieżnymi.
Lwy polują rzadko. Najczęściej robią to lwice, które głównie polują na duże zwierzęta - gazele, antylopy, dzikie świnie
i zebry. Lwy polują też na jaszczurki, ptaki i mniejsze zwierzęta. Dorosły samiec potrzebuje dziennie około 7 kg mięsa, natomiast mniejsza samica - 5 kg.
Lwice zazwyczaj polują razem. Kilka samic czai się i otacza zwierzynę. Próbują podejść jak najbliżej, kryjąc się w wysokiej trawie lub zaroślach. Lwica potrafi biec z prędkością 58 km/h, ale niektóre z jej ofiar są szybsze, więc umiejętność cichego zaczajenia się jest bardzo ważnym elementem polowania.

Gepard - w odróżnieniu od innych kotów, gepard ma budowę charta. Umożliwia mu to bardzo szybki bieg na krótkich dystansach i stanowi przystosowanie raczej do pościgu za ofiarą niż do podkradania się. Technika sprinterska powoduje jednak znaczne wydatki energetyczne i wymaga wielkiego wysiłku. Poluje wyłącznie w dzień, regeneruje siły w nocy. Kiedy atakuje, może rozwinąć prędkość 80 km/h. Z pewnością jest więc najszybszym zwierzęciem lądowym. Rekordy, jakie udało się zanotować, wynosiły 109 i 112 km/godzinę. Ale najczęściej osiąga 80-85 km/godz.
Ten niedościgniony w biegu drapieżnik, jest obecnie gatunkiem zagrożonym, podobnie jak wszystkie wielkie cętkowane koty, bezwzględnie zabijane przez kłusowników. Prowadzi dzienny tryb życia, podczas kiedy większość kotów poluje głównie o zmierzchu i w określonych godzinach nocnych. Jest najszybszym zwierzęciem lądowym. W pełnym biegu wykonuje kilkumetrowe skoki, ma też fantastyczne przyspieszenie- w 2 sekundy po starcie biegnie już z prędkością 72 km/godz. W trakcie biegu traci ogromną ilość energii i wytwarza dużą ilość ciepła. Przeciętnie pościg trwa 20 sekund.

Indeks video: nieudany atak
Katalog obrazkowy: prześcignąć geparda. Gra ukazuje możliwości geparda w porównaniu z innymi szybkimi zwierzętami i w konkurencji ze sportowym samochodem. Wybieramy dystans: 50 - 100 - 300m oraz obstawiamy, kto zwycięży.

Lampart - większość lampartów prowadzi samotny tryb życia. Ludzie przez całe wieki polowali na lamparty, przede wszystkim z powodu ich wspaniałego futra. Dziś lampart należy do gatunków chronionych. Mimo to nadal polują na niego rolnicy, pasterze i różni poszukiwacze przygód.
Lampart zazwyczaj wychodzi na polowanie o świcie lub o zmroku. Najpierw w ukryciu czyha na zwierzynę, po czym błyskawicznie atakuje. Jest inteligentnym zwierzęciem, które potrafi szybko ocenić sytuację i wykorzystać właściwy moment na atak. Czasem np. nieruchomo i bezgłośnie czyha na gałęzi drzewa, po czym skacze z góry na niespodziewającą się tego ofiarę. Najczęściej jednak czołga się w kierunku łupu i rzuca się na niego z bliska. Zabija ofiarę natychmiast, uderzając łapą w kręgosłup lub ściskając szyję szczękami. Upolowany łup, który waży czasem tyle, co on sam lub nawet więcej, wciąga i zawiesza na drzewie, by uchronić go przed hienami i szakalami. Poluje na pawiany, antylopy średniej wielkości, małe ssaki, ptaki, jaszczurki i ryby.
Lampart ma dwa razy lepszy słuch niż człowiek, a w ciemności 6-krotnie lepszy wzrok.

Wysłuchanie głosów kotów: zadowolenie, złość, powitanie, ryk.

Zabawa przy komputerze: spośród kilku par oczu dopasuj właściwe oczy dla kotów.

6. Poznanie najcięższego ptaka żyjącego współcześnie na ziemi: strusia. Zaprezentowanie programu multimedialnego "Ptaki Europy".

Struś - jest największym ptakiem żyjącym na ziemi. Obdarzony słabymi skrzydłami w niebezpieczeństwie ratuje się, biegnąc z prędkością do 65 km/h.
Nogi ma nagie, 2-palczaste, z silnymi pazurami; służą mu jako broń, potrafi energicznie kopać nimi przeciwnika. Samce są czarne, samice zaś szare.

7. Rozdanie kart pracy.

8. Podsumowanie wiadomości.  

 
 

 

Zwierzęta dzikie i drapieżne (Afryka) : scenariusz zajęć z edukacji ekologicznej dla kl. IV / Aneta Gnyp // W: Warsztaty Bibliotekarskie [Dokument elektroniczny] / red. nacz. Wiesława Olczykowska. - Czasopismo elektroniczne. - Nr 2/2004 (10) czerwiec. - Piotrków Trybunalski : Biblioteka Pedagogiczna, 2004. - Tryb dostępu: http://www.pedagogiczna.edu.pl/warsztat/2004/2/040211.htm. - ISSN 1732-7008